نتايج نامطمئن گام اول هدفمندسازی يارانه‌ها؛ خوشهبندی با مبنای نادرست
یك هفته پس از اعلام مراجعه خانوارهای ایرانی به سایت مركز آمار برای اطلاع از وضعیت قرارگیری در خوشه‌های سه‌گانه تعریف شده برای دریافت یارانه نقدی در اثر كاهش و حذف تدریجی یارانه‌های بخش حامل‌های انرژی و كالاهای اساسی، به‌نظر می‌رسد در نظر گرفتن مبنای نادرست برای این خوشه‌بندی‌ها، نتایج گام اول اجرایی در این طرح بزرگ را تا اندازه‌ای نامطمئن ساخته كه قرار است به دستور رئیس‌جمهور شیوه خوشهبندی خانوارها تغییر كند.
به گزارش رجانیوز، خوشهبندی خانوارها براساس اطلاعاتی كه سال گذشته از طریق پركردن فرم‌هایی در اختیار دولت قرار داده شد و تطبیق این اطلاعات با داده‌های برخی مراكز دیگر انجام شده است.
رئیس مركز آمار ایران چندی قبل در خصوص درآمد هریك از خوشه‌ها، گفت: میانگین درآمدی خانوارهای خوشه اول كمتر از 350 هزار تومان، خوشه دوم از 350 تا 450 هزار تومان و میانگین درآمدی خوشه سوم بیشتر از 450 هزار تومان است.
غیر دقیق بودن این خوشهبندی از آنجا ناشی می‌شد كه تفاوت چندانی میان درآمد 450 هزار تومانی كه زندگی با این درآمد به‌دلیل هزینه‌های شهرهای بزرگ با دشواری همراه است با درآمد ده‌ها میلیونی فرد دیگری در ماه وجود ندارد و هر دو در یك خوشه قرار می‌گیرند.
همچنین در حالی كه رییس مركز آمار و سخنگوی طرح تحول اقتصادی پیش از این از اختصاص یارانه نقدی به دو دهك اول و دوم خبر داده و تأكید كرده بودند به خوشه سوم فقط یارانه غیرنقدی تعلق می‌گیرد، وزیر امور اقتصاد و دارایی هفته گذشته اعلام كرد به همه خوشه‌ها یارانه نقدی تعلق می‌گیرد.
این در حالی است كه دوشنبه گذشته رئیس ستاد مدیریت حمل و نقل و سوخت کشور گفت: دکتر احمدی‌نژاد در جلسه امروز صبح کارگروه تحولات اقتصادی دولت، با توجه به بررسی‌های انجام شده درباره خوشهبندی خانوارها، این شیوه را دارای اشتباهاتی دانست و دستور داد تا شیوه خوشهبندی خانوارها تغییر کند.
رویانیان، قرار گرفتن بخشی از کارمندان و کارگران با هزینه های بالا در خوشه سوم را از موارد مطرح شده از سوی رئیس جمهوری اعلام کرد و گفت: بررسی وضعیت زندگی و درآمدی درصد قابل توجهی از افرادی که در خوشه سوم قرار دارند به خوبی نشان می‌دهد، آنها مستحق دریافت یارانه بیشتری هستند، هرچند که طبق فرمول تعیین شده از سوی مرکز آمار در خوشه سوم قرار گرفته‌اند.
مشاور رئیس جمهوری تصریح کرد: در این جلسه با توجه به مسائل مطرح شده درباره خوشهبندی خانوارها و گلایه‌های انجام شده، دکتر احمدی‌نژاد اعلام کرد که به این مساله شخصا رسیدگی و بند به بند اصلاحات خوشهبندی جدید را پیگیری می‌کند.
رویانیان افزود: دکتر احمدی‌نژاد تاکید کرده، در تقسیم‌بندی خوشه‌ها باید به گونه‌ای عمل کرد که حقی از کسی در پرداخت یارانه ها ضایع نشود؛ از این رو در این جلسه‌ها قرار است به طورجدی حتی مواردی که مردم عامه در اعتراض به نحوه خوشهبندی عنوان می‌کنند، دسته‌بندی و بررسی شود.
در عین حال، دو تشكل دانشجویی نیز با صدور بیانیه‌ای به مبنای درآمدی در خوشهبندی خانوارها اعتراض كردند و خواستار جایگزینی مبنای مصرفی شدند.
بسیج دانشجویی و جنبش عدالتخواه دانشجویی، در پیشنهاد خود خاطرنشان كردند: « نكتة كلیدی در بحث یارانه‌ها، استفاده بیشتر دهكهای بالای درآمدی از یارانه‌ها است؛ چرا این دهكها حجم بیشتری از حامل‌های یارانهبر را مصرف میكنند. به منظور اصلاح این شرایط، بهجای اتخاذ سیاستهای « قیمتی» و توزیع مجدد منابع ـ که دارای اثرات تورمی و روانی در کشور بوده و در هیچیك از مدلسازیهای صورت گرفته بهدرستی لحاظ نشده است ـ میتوان از سیاست « قیمتی ـ مقداری» استفاده كرد. در این سیاست، جامعه به جای دهكهای درآمدی كه تشخیص آن بهراحتی امكانپذیر نیست، به دهكهای مصرفی كه تشخیصِ آن بهراحتی امكانپذیر است، تقسیم میشود. اصولاً بر اساس مصرف، میتوان سه خوشة «كم مصرف»، « میان مصرف» و « پر مصرف» را تعیین نمود و اقدامهای ذیل را در راستای هدفمند کردن یارانه‌ها به انجام رساند:
1 - تخصیص سهمیه رایگان آب، برق و گاز خانگی برای تمام خانوارها، تا سطح مصرف به میزانِ الگوی كممصرف
2 - تعیین تعرفههای یارانهای به ازای مصرف از الگوی كممصرف تا الگوی مصرف
3 - تعیین تعرفه به میزانِ هزینة تمام شده یا بیش از آن بهازای مصرف مازاد بر الگوی مصرف
در این فرآیند اگر خانواری جزو خوشه کم مصرف قرار گیرد، از سهمیه رایگان بهره خواهد جست. خانوارهای خوشه میان مصرف نیز به ازای مصرف تا زیر الگوی مصرف، هزینهای نپرداخته و به ازای مابقی مصرف خود از یارانه بهرهمند خواهند شد. خانوارهای خوشه پر مصرف نیز به ازای اضافه مصرفی که نسبت به الگوی مصرف انجام میدهند، هزینۀ جبرانی آن ـ قیمتی بیش از هزینه تمام شده ـ را پرداخت می‌کنند. از این طریق دولت محترم قادر خواهد بود درآمد حاصل از حذف یارانه را طبق قانون بازتوزیع نماید. این مسیر، بدون ایجاد انتظارات تورمی، دولت را به تدریج به اهداف خود رسانده و وعدة آب و برق رایگان برای مستمندین را محقق میكند.»
نتایج نامطمئن حاصل شده از گام اول اجرای هدفمندسازی یارانه‌ها در حالی است كه حدود دو سال از طرح این موضوع در سطح جامعه می‌گذرد و علاوه بر دولت كه از مدت‌ها قبل بررسی در این خصوص را آغاز كرده بود، مجلس شورای اسلامی نیز از تابستان 87 با تشكیل كمیسیون ویژه و سپس ماندن لایحه دولت به مدت یك‌سال در نوبت بررسی، در این زمینه دخیل بوده است.
با این حال، عدم رعایت جوانب احتیاطی در این طرح بزرگ و تصمیمات شتابزده‌ای كه جبران آنها نیز هزینه‌بر خواهد بود، برای مردم و به‌ویژه اقشار مستضعف دردسرساز خواهد بود.
